Zarządzanie ryzykiem - wskazówki dla inwestorów

Inwestowanie zawsze wiąże się z ryzykiem. Ryzyko to jednak można - a nawet trzeba - kontrolować, ponieważ rynki finansowe w dłuższej perspektywie pozostają nieprzewidywalne. W jaki sposób zarządzać ryzykiem? Jakie techniki stosować, aby zabezpieczyć swój portfel inwestycyjny przed potencjalnymi zagrożeniami? Zarządzanie ryzykiem wymaga odpowiedniego przygotowania i stosowania właściwych strategii. W tym artykule przyglądamy się bliżej kwestii ryzyka ponoszonego w trakcie inwestowania, przedstawiamy kluczowe zasady zarządzania ryzykiem oraz prezentujemy przydatne wskazówki dla inwestorów. Choć nie istnieje jedna, prosta recepta pozwalająca na całkowite zlikwidowanie ponoszonego ryzyka, to jednak już sama jego świadomość stanowi pierwszy krok w zabezpieczeniu się przed negatywnymi skutkami zmian rynkowych. 

Kluczowe wnioski

• Zrozumienie ryzyka inwestycyjnego ma kluczowe znaczenie dla procesu inwestycyjnego. Skuteczne zarządzanie ryzykiem zwiększa szanse na osiągnięcie zysków w długim terminie. 
• Krach na rynku może wydarzyć się niemal w każdej chwili, a ryzyko jest nieodłącznym elementem spekulacji i inwestowania.
• Niepewność co do przyszłości sygnalizuje inwestorom, że zarządzanie ryzykiem jest kluczową metodą osiągania zadowalających wyników rynkowych w długim okresie.
• Inwestorzy, którzy osiągają najlepsze wyniki, to ci, którzy często ponoszą największe ryzyko. Ale co z długoterminową perspektywą? Czy każdego roku będą osiągać równie dobre wyniki?
• Tolerancja ryzyka inwestora jest kształtowana przez czynniki takie jak indywidualne cele inwestycyjne, horyzont czasowy oraz osobisty komfort związany ze zmiennością
• Strategie zarządzania ryzykiem, w tym dywersyfikacja, hedging, równoważenie portfela i monitorowanie wskaźników rynkowych, są kluczowe w odpowiedzialnym inwestowaniu na rynkach finansowych.

W dłuższej perspektywie czasowej, rynek akcji jest skorelowany ze wzrostem gospodarczym. Jak widzimy powyżej, PKB Stanów Zjednoczonych rośnie od lat 80-tych ubiegłego wieku w niesamowitym tempie. Silna gospodarka oznacza zdrowych konsumentów o wyższych dochodach - to pozytywny czynnik dla marż i zysków spółek. Mimo to, ze względu na cykliczność i nieprzewidywalne wydarzenia, czasami rynek akcji osiąga gorsze wyniki, a nastroje inwestorów ulegają pogorszeniu. Źródło: Dział Analiz XTB

Ryzyko i zarządzanie ryzykiem

Ryzyko inwestycyjne odnosi się do możliwości poniesienia straty finansowej lub osiągnięcia wyników gorszych od przewidywanych ze względu na szereg czynników, takich jak:

• Zmienność rynku (panika giełdowa)
• Zmiany gospodarcze (np. dane makroekonomiczne, zmiana stóp procentowych etc.)
• Kwestie związane z danym aktywem (np. cykl popytu i podaży, kwartalne zyski spółek giełdowych)
• Nieprzewidywalne zdarzenia losowe (np. wojny, klęski żywiołowe, krachy giełdowe)

Zarządzanie ryzykiem obejmuje proces identyfikacji, oceny i ograniczania potencjalnego ryzyka w celu ochrony inwestycji i minimalizacji wpływu niekorzystnych zdarzeń na cele finansowe. Zarządzanie ryzykiem ma również na celu zrównoważenie stosunku ryzyka do potencjalnego zysku poprzez wdrażanie strategii zmniejszających niepewność i zwiększających prawdopodobieństwo osiągnięcia pożądanych wyników. Profesjonalne zarządzanie ryzykiem wymaga kontroli emocji.

Zrozumieć ryzyko

Inwestowanie na rynkach finansowych przypomina żeglowanie po nieznanych wodach. Pod powierzchnią czai się wiele różnych zagrożeń, z których każde może zakłócić podróż. Zrozumienie tych zagrożeń jest pierwszym krokiem w kierunku wytyczenia bezpieczniejszego kursu - zarówno w przypadku żeglugi, jak i inwestowania. Istnieją pewne podstawowe zasady zarządzania ryzykiem, którymi warto się kierować:

• Nie inwestuj więcej niż możesz stracić i nigdy nie inwestuj pożyczonych pieniędzy.
• Inwestuj kwoty, które nie wpływają na twoją psychikę i sprawiają, że czujesz się komfortowo pomimo zmienności rynku.
• Staraj się nie wchodzić w ekstremalne fazy hossy i paniki rynkowej, w których zazwyczaj inwestorzy popełniają błędy i tracą swoje pieniądze.
• Kontroluj swoje emocje i nie wściekaj się na siebie w okresach strat. Rynki są trudne do przewidzenia, a straty są nieodłączną częścią inwestowania.
• Bądź świadomy cykliczności rynku, którą możesz wykorzystać na swoją korzyść.

Oto kilka głównych kategorii zagrożeń, których należy być świadomym:

• Ryzyko rynkowe: ryzyko utraty pieniędzy z powodu zmian na całym rynku.
• Ryzyko kredytowe: ryzyko utraty środków z powodu niewywiązania się z zaciągniętych przez pożyczkobiorcę zobowiązań.
• Ryzyko płynności: ryzyko braku możliwości szybkiego zakupu lub sprzedaży posiadanych aktywów po uczciwej cenie.
• Ryzyko inflacji: ryzyko utraty siły nabywczej posiadanych środków.
• Ryzyko walutowe: ryzyko poniesienia straty z powodu wahań kursów walut, znane również jako ryzyko kursowe. 

9 kluczowych zasad zarządzania ryzykiem

Zarządzanie ryzykiem pomaga inwestorom chronić wartość ich inwestycji oraz zwiększa szanse na osiągnięcie długoterminowego sukcesu na rynku. Inwestor stosując się do poniższych 9 zasad może w lepszy sposób zarządzać ryzykiem swoich inwestycji:

1. Rozpoznawanie potencjalnych zagrożeń lub niepewności, takich jak wahania rynkowe, zmiany gospodarcze lub kwestie związane z daną spółką ponieważ mogą one mieć wpływ na inwestycje,.
2. Ocena ryzyka poprzez oszacowanie prawdopodobieństwa i potencjalnego wpływu każdego zidentyfikowanego czynnika ryzyka na inwestycje. Pomaga to ustalić priorytety, na których zagrożeniach należy się skupić i jak im przeciwdziałać.
3. Zrozumienie własnej tolerancji na ryzyko dzięki czemu inwestor może dobrać wielkość swojej pozycji oraz ponoszonego ryzyka w taki sposób, że nie będzie on odczuwał niepokoju związanego z inwestycją. 
4. Ustalenie jasnych celów inwestycyjnych pozwalających określić docelowe poziomy zysku lub straty, a także stosowanej strategii oraz wybieranych aktywów. 
5. Dywersyfikacja poprzez rozłożenie inwestycji na różne klasy aktywów, branże lub regiony geograficzne w celu zmniejszenia wpływu pojedynczego aktywa na cały portfel. Ponadto kupowanie nieskorelowanych aktywów może zwiększyć szanse na zwrot skorygowany o ryzyko
6. Kompleksowa analiza inwestycji poprzez badanie fundamentów spółek, których akcje chcemy kupić, trendów i warunków rynkowych w celu podejmowania świadomych decyzji.
7. Regularne monitorowanie portfela poprzez śledzenie inwestycji i zmian na rynku w celu identyfikacji wszelkich zmian lub nowych zagrożeń, które mogą pojawić się w miarę upływu czasu.
8. Pozostawanie na bieżąco z najnowszymi informacjami finansowymi, danymi makroekonomicznymi i zmianami regulacyjnymi, które mogą mieć wpływ na strategię inwestycyjną.
9. Dostosowywanie się do zmian i pozostawanie elastycznym, co oznacza gotowość do dostosowywania strategii inwestycyjnej w miarę ewolucji warunków rynkowych lub pojawiania się nowych zagrożeń.

5 wskazówek dla inwestorów długoterminowych

1. Dywersyfikacja portfela: Rozłóż swoje inwestycje na różne klasy aktywów, branże i regiony geograficzne, aby zmniejszyć wpływ pojedynczego aktywa na cały portfel. Odpowiednia dywersyfikacja pomaga ograniczyć ryzyko znacznych strat.
2. Koncentracja na fundamentach: Inwestuj w spółki o mocnych fundamentach, co oznacza solidne wyniki finansowe, trwałą przewagę konkurencyjną oraz kompetentne zespoły zarządzające. Nadaj priorytet długoterminowemu potencjałowi wzrostu i unikaj inwestycji spekulacyjnych napędzanych krótkoterminowymi trendami rynkowymi.
3. Zachowaj dyscyplinę: Trzymaj się swojej strategii inwestycyjnej i unikaj podejmowania impulsywnych decyzji w oparciu o krótkoterminowe wahania rynkowe. Zachowaj długoterminową perspektywę i oprzyj się chęci nadmiernego reagowania na tymczasową zmienność lub szum rynkowy.
4. Monitoruj wartość swojego portfela: Okresowo przeglądaj swoje inwestycje, aby upewnić się, że są one zgodne z Twoimi długoterminowymi celami finansowymi i tolerancją ryzyka. W razie potrzeby, ponownie zbilansuj swój portfel, aby utrzymać odpowiedni poziom dywersyfikacji oraz uwzględnić wszelkie zmiany w warunkach rynkowych lub sytuacji osobistej.
5. Utrzymuj niższe koszty inwestowania: Zminimalizuj koszty inwestycyjne, takie jak opłaty, prowizje i podatki, ponieważ ich poziom wpływa na ostateczną stopę zwrotu z inwestycji. Rozważ zakup jednostek funduszy ETF w celu uzyskania szerokiej ekspozycji rynkowej po niższych kosztach.

5 wskazówek dla inwestorów krótkoterminowych

1. Odpowiednio zarządzaj wielkością pozycji: Ogranicz wielkość swoich pozycji do niewielkiego procentu całego portfela, aby złagodzić wpływ pojedynczych nieudanych transakcji. Unikaj ryzykowania zbyt dużego kapitału w pojedynczej transakcji, ponieważ kilka stratnych pozycji pod rząd może mocno uszczuplić Twój kapitał.
2. Ustawiaj zlecenia obronne: Używaj zleceń stop-loss, aby automatycznie zamknąć swoją pozycję, jeśli osiągnie ona z góry określony poziom cenowy - w ten sposób ograniczysz  potencjalne straty w przypadku błędnej analizy sytuacji rynkowej. Wdrożenie zleceń stop-loss do swojej strategii inwestycyjnej pomaga w prostszy sposób egzekwować dyscyplinę i zapobiega podejmowaniu decyzji pod wpływem emocji.
3. Trzymaj się strategii: Opracuj jasną strategię inwestycyjną z określonymi warunkami wejścia i wyjścia z pozycji, minimalnym stosunkiem zysku do ryzyka oraz poziomami docelowymi. Trzymaj się strategii i unikaj odstępstw od ustalonych zasad w oparciu o emocje lub impulsy.
4. Bądź na bieżąco: Śledź najnowsze wiadomości rynkowe oraz bądź na bieżąco z publikacjami danych ekonomicznych i kluczowymi wskaźnikami technicznymi istotnymi dla Twojej strategii inwestycyjnej. Bycie dobrze poinformowanym pomaga podejmować świadome decyzje i szybko dostosowywać się do zmieniających się warunków rynkowych.
5. Praktykuj zarządzanie ryzykiem: Priorytetem inwestora powinna być ochrona kapitału poprzez ograniczenie podejmowanego ryzyka w pojedynczej transakcji oraz utrzymanie korzystnego stosunku ryzyka do zysku. Unikaj pogoni za zyskiem lub nadmiernego lewarowania pozycji, ponieważ takie zachowania mogą paradoksalnie prowadzić do głębokich strat.

Zysk i ryzyko

Stosunek zysku do ryzyka

Stosunek zysku do ryzyka to prosta, ale potężna koncepcja stosowana w inwestowaniu i zarządzaniu ryzykiem. Nie jest to Święty Graal inwestowania, ale miara ta pomaga określić potencjalny zysk z inwestycji w stosunku do podejmowanego ryzyka. Oto prosty przykład:

Wyobraź sobie, że rozważasz dwie różne możliwości inwestycyjne: Inwestycję A i Inwestycję B.

• Inwestycja A oferuje potencjał wysokiego zwrotu, ale wiąże się z wyższym poziomem ryzyka.
• Inwestycja B oferuje niższy potencjalny zwrot, ale wiąże się z niższym poziomem ryzyka.

Współczynnik zysku do ryzyka pomaga ocenić, która okazja inwestycyjna jest bardziej atrakcyjna, porównując potencjalny zysk z wielkością ryzyka podejmowanego w celu jego osiągnięcia. Na przykład, jeśli inwestycja A oferuje potencjalny zwrot w wysokości 20% przy poziomie ryzyka, z którym czujesz się komfortowo, podczas gdy inwestycja B oferuje potencjalny zwrot w wysokości 10% przy minimalnym ryzyku. Wystarczy obliczyć stosunek zysku do ryzyka każdej inwestycji, aby określić, którą z nich warto podjąć:

• W przypadku inwestycji A stosunek zysku do ryzyka wyniósłby 20% potencjalnego zwrotu podzielonego przez poziom ryzyka.
• W przypadku inwestycji B stosunek zysku do ryzyka wyniósłby 10% potencjalnego zwrotu podzielonego przez poziom ryzyka.

Stosunek zysku do ryzyka większy niż 1 wskazuje, że potencjalny zysk przewyższa kwotę podjętego ryzyka. Im wyższy stosunek zysku do ryzyka, tym bardziej atrakcyjna jest dana inwestycja. I odwrotnie, im niższy stosunek zysku do ryzyka, tym mniej atrakcyjna jest dana inwestycja. Stosunek zysku do ryzyka mniejszy niż 1 sugeruje, że potencjalny zysk może nie uzasadniać poziomu podejmowanego ryzyka.

Stosunek zysku do ryzyka pomaga inwestorom podejmować świadome decyzje, biorąc pod uwagę zarówno potencjalne zyski, jak i możliwe straty związane z daną inwestycją. Jest to podstawowe narzędzie stosowane w zarządzaniu ryzykiem, pozwalające inwestorom określić kompromis między ryzykiem a zyskiem i wybrać inwestycje, które są zgodne z ich celami i tolerancją ryzyka.

Tolerancja ryzyka

Tak jak każdy statek jest zaprojektowany w taki sposób, aby wytrzymać sztormy o różnym natężeniu, tak każdy inwestor ma inny poziom ryzyka, który jest w stanie zaakceptować. To jest właśnie tolerancja ryzyka. Jest ona kształtowana przez wiele czynników takich jak na przykład indywidualne cele finansowe, warunki życiowe czy doświadczenie inwestycyjne. 

Cele inwestycyjne

Cele inwestycyjne są kompasem, który wyznacza kurs na oceanie rynków finansowych. Niezależnie od tego, czy żeglujesz w kierunku emerytury, oszczędzasz na dom, czy gromadzisz środki w nadziei na spełnienie marzeń - cele te kształtują Twoją tolerancję na ryzyko. Określają, jak agresywny lub konserwatywny musi być Twój styl inwestowania, pomagając Ci w podejmowaniu właściwych decyzji inwestycyjnych.

Horyzont czasowy

Horyzont czasowy inwestycji, jest kolejnym krytycznym czynnikiem wpływającym na poziom tolerancji na ryzyko. Inwestorzy krótkoterminowi, podobni do żeglarzy na krótkich dystansach, często preferują bezpieczniejsze, bardziej konserwatywne inwestycje. W przeciwieństwie do nich, inwestorzy długoterminowi mają przewagę czasu, co pozwala im przetrwać burze rynkowe i narażać się na większe ryzyko w pogoni za wyższymi zyskami.

Komfort

Komfort to czynnik psychologiczny, który odgrywa kluczową rolę w określaniu tolerancji na ryzyko. Niektórzy inwestorzy potrafią przetrwać rynkowe sztormy bez utraty równowagi, podczas gdy inni wolą spokojniejsze wody. Zrozumienie osobistego poziomu komfortu związanego z podejmowanym ryzykiem inwestycyjnym ma kluczowe znaczenie dla naszych inwestycji.

Jak właściwie zarządzać ryzykiem?

Stając się coraz bardziej doświadczonym inwestorem, możesz stosować coraz bardziej zaawansowane techniki zarządzania ryzykiem, aby lepiej poruszać się po rynkach finansowych. Techniki te, podobnie jak zaawansowany system nawigacyjny w przypadku statków, mogą pomóc wykorzystać nadarzające się okazje i uniknąć potencjalnych zagrożeń. Przyjrzyjmy się niektórym z tych technik.

Strategie hedgingowe

Strategie hedgingowe są jak ubezpieczenie dla Twoich inwestycji. Polegają one na wykorzystaniu instrumentów finansowych, takich jak na przykład opcje, w celu ochrony przed potencjalnymi stratami. Przyjrzyjmy się przykładowi: kupujesz 100 akcji spółki X w nadziei, że ich cena wzrośnie w przyszłości. Jednocześnie, chcąc zabezpieczyć się na wypadek przeciwnego scenariusza, kupujesz również roczne opcje put (sprzedaży) tych samych akcji. W przypadku, gdyby cena tych akcji rzeczywiście spadła - sprzedaż akcje ze stratą, jednak osiągniesz zysk na opcji put. Gdyby jednak cena akcji wzrosła, sprzedaż posiadane akcje z zyskiem pomniejszonym o koszt zakupu opcji put.

Rebalancing portfela inwestycyjnego

Rebalancing (równoważenie) portfela inwestycyjnego jest jak dostosowywanie ułożenia żagli w celu utrzymania właściwego kursu. Wiąże się to z dostosowaniem strategii inwestycyjnej do docelowej alokacji aktywów. Regularne równoważenie portfela zapewnia, że jesteś na dobrej drodze do osiągnięcia celu inwestycyjnego.

Wskaźniki efektywności skorygowane o ryzyko

Skorygowane o ryzyko wskaźniki efektywności są jak narzędzia nawigacyjne, które pomagają ocenić ryzyko podróży. Miary, takie jak współczynnik Sharpe'a czy współczynnik Treynora, pomagają ocenić ryzyko związane z inwestycjami w porównaniu z bazą inwestycji o niskim ryzyku. Pomagają one w podejmowaniu świadomych decyzji inwestycyjnych.

Dywersyfikacja

Jak mówi stare powiedzenie: „Nie wkładaj wszystkich jajek do jednego koszyka”. W przypadku inwestycji oznacza to dywersyfikację. Jest to kluczowa strategia zarządzania ryzykiem, która obejmuje rozłożenie inwestycji na szereg produktów i rynków, zmniejszając zależność od wyników pojedynczego aktywa. Pomyśl o tym jak o żeglowaniu flotą statków zamiast jednym, co zapewnia bufor przed potencjalnymi stratami. Należy jednak pamiętać, że dywersyfikacja może również ograniczyć potencjalne zyski z inwestycji.

Alokacja aktywów

Alokacja aktywów jest jak dystrybucja ładunku we flocie statków - to istotna praktyka w zarządzaniu ryzykiem inwestycyjnym. Różne rodzaje ładunków (inwestycji) wiążą się z różnym ryzykiem i poziomem potencjalnych zysków. Na przykład akcje mogą być ryzykowne, ale mogą też oferować wysokie zyski. Z kolei obligacje postrzegane są jako aktywa o niskim ryzyku, ale przynoszą również umiarkowane zyski.

Sposób dystrybucji ładunku (alokacja aktywów) powinien odzwierciedlać indywidualne cele inwestycyjne oraz tolerancję na ryzyko.

Dywersyfikacja sektorowa

Dywersyfikacja sektorowa przypomina rozłożenie floty na różnych szlakach handlowych. Każdy sektor, podobnie jak każda trasa, cechuje się własnym poziomem ryzyka i możliwości. Dywersyfikując swoje inwestycje w różnych sektorach, zmniejszasz ekspozycję na ryzyko specyficzne dla pojedynczego sektora, chroniąc tym samym swoją flotę.

Dywersyfikacja geograficzna

Dywersyfikacja geograficzna jest jak żeglowanie flotą do różnych regionów i krajów. Tak jak różne regiony mają różne możliwości handlowe i ryzyka, tak różne rynki mają swoje unikalne warunki ekonomiczne i ryzyka. Inwestując globalnie, można chronić swój portfel przed ryzykiem związanym z poszczególnymi krajami i uczestniczyć we wzroście różnych gospodarek, w tym gospodarki światowej.

Analiza rynku

Analiza rynku jest jak badanie wzorców pogodowych i prądów morskich. Bycie na bieżąco z trendami rynkowymi, danymi makroekonomicznymi oraz nastrojami inwestorów pomaga przewidywać zmiany i podejmować bardziej świadome decyzje inwestycyjne. To tak, jakby wiedzieć, kiedy zbliża się burza lub kiedy wiatry sprzyjają żegludze.

Podsumowanie

Zarządzanie ryzykiem w inwestycjach to proces identyfikacji, oceny i ograniczania potencjalnego ryzyka. Inwestorzy robią to w celu ochrony kapitału i osiągnięcia indywidualnych celów inwestycyjnych. Zarządzanie ryzykiem obejmuje zrozumienie różnych rodzajów ryzyka, które mogą mieć wpływ na inwestycje, takich jak ryzyko rynkowe, ryzyko kredytowe, ryzyko płynności czy ryzyko operacyjne.  

• Zrozumienie ryzyka ma fundamentalne znaczenie zarówno dla aktywnego zarządzania finansami, jak i długoterminowych, pasywnych inwestycji. Inwestorzy powinni pamiętać, że akcje, surowce czy kryptowaluty to rynki cechujące się różnym poziomem ryzyka, a przez to - inwestowanie na nich wymagać będzie odpowiedniego podejścia do zarządzania ryzykiem.
• Ryzyko to nieodłączna część inwestycji, jednak można nim odpowiednio zarządzać. Minimalizacja ryzyka inwestycyjnego wymaga stosowania odpowiednich metod zarządzania ryzykiem takich jak na przykład dywersyfikacja czy wykorzystywanie strategii hedgingowych.
• Według inwestorów takich jak Howard Marks, a także Wharton School, sam wynik nie mówi nic o jakości danej decyzji inwestycyjnej. Ważniejszy jest proces i długoterminowe wybory inwestorów, w których rola losowości staje się ograniczona.
• Skuteczne strategie zarządzania ryzykiem obejmują dywersyfikację, dokładną analizę rynków, ustalanie celów inwestycyjnych, utrzymywanie długoterminowej perspektywy oraz wdrażanie technik ograniczania ryzyka, takich jak hedging. 
• Poprzez proaktywne zarządzanie ryzykiem, inwestorzy mogą zminimalizować prawdopodobieństwo strat i zwiększyć prawdopodobieństwo osiągnięcia swoich celów inwestycyjnych w dłuższym horyzoncie czasu.
• Podstawową zasadą zarządzania ryzykiem jest kontrola emocji. Wchodzenie w pozycję podczas ekstremalnych faz hossy (chciwość), a także sprzedaż aktywów podczas paniki (strach) to podstawowe błędy poznawcze wielu początkujących inwestorów. Z drugiej strony, próba przewidzenia ekstremalnych faz rynkowych może prowadzić do niepowodzeń inwestycyjnych.