Ngành hàng không - Chuyến bay mang tên "Thách Thức"? 🔎

Nếu nhìn vào tình hình kinh tế toàn cầu và hoạt động của các chỉ số chứng khoán ở thời điểm hiện tại, thì chúng ta sẽ nghĩ rằng lĩnh vực hàng không sẽ làm ăn rất tốt. Thế nhưng, thực tế lại không phải như vậy. Ngành hàng không đang phải đối mặt với một số thách thức, một phần là do chu kỳ và một phần mang tính cơ cấu. Kết quả là, trong khi mùa du lịch đang vào cao điểm và quý 3 dự kiến sẽ là quý có những con số kỷ lục để thúc đẩy cho cổ phiếu của các hãng hàng không, thì hiện tại vẫn chưa thấy dấu hiệu của sự bùng nổ của ngành hàng không. Trong nửa đầu năm, vốn hóa thị trường của các hãng hàng không châu Âu đã giảm gần 10%, trong khi chỉ số STOXX Europe 600 lại tăng hơn 9%. Tại sao lại xảy ra điều này?

Nhiều yếu tố đã tác động đến điều này, bao gồm những lo ngại về lạm phát làm thay đổi xu hướng tiêu dùng của người dân khi mà họ sẽ ưu tiên cho các hãng hàng không giá rẻ và chi phí cho việc thuê máy bay cũng như nhân viên tăng mạnh. Kết quả là, lợi nhuận của các hãng hàng không sụt giảm mặc dù nhu cầu tiêu dùng vẫn mạnh mẽ và tỷ lệ thất nghiệp ở mức thấp. Thậm chí, ngay cả hãng hàng không lớn như Ryanair cũng đã giảm gần 30% kể từ đầu tháng Tư. Các nhà đầu tư dự kiến các cổ phiếu ngành hàng không sẽ tiếp tục suy yếu trong thời gian tới do yếu tố địa chính trị.

Ba năm sau đại dịch COVID-19, tổng lượng hành khách vận chuyển trên toàn cầu vẫn thấp hơn so với năm 2019. Ryanair là hãng hàng không lớn duy nhất có giá cổ phiếu vượt qua mức trước đại dịch. Nguồn: ACI World  

Nhu cầu suy yếu?

Đại dịch COVID-19 đã gây ra cú "vấp ngã" đầu tiên cho ngành hàng không. Các lệnh phong tỏa hạn chế nhu cầu đi lại của người dân đã dẫn đến một loạt cổ phiếu của các hãng hàng không lao dốc. Cuối cùng, các ngân hàng trung ương đã phải bơm tiền ra thị trường để phản ứng với dấu hiệu suy thoái kinh tế nghiêm trọng, việc bơm tiền quá nhiều cũng đã đẩy lạm phát tăng cao. Các hãng hàng không bị ảnh hưởng bởi COVID hầu như không có thời gian để hưởng lợi từ các gói kích thích thị trường và nhu cầu bị dồn nén trong giai đoạn 2021-2022 và kết thúc đại dịch là thời điểm lạm phát trở thành vấn đề của các quốc gia. Giá cả tăng lên đến mức người tiêu dùng ngày càng khó chấp nhận và các ngân hàng trung ương buộc phải tăng lãi suất.

Sự kết hợp các yếu tố này đã tạo ra thảm họa cho ngành hàng không. Chi phí tăng cao nhưng nhu cầu của người tiêu dùng vẫn không đủ để bù đắp vào việc chi phí tăng mạnh, những người này đã phải thay đổi sở thích và thích nghi với tình hình mới. Hội đồng Cảng hàng không Quốc tế (ACI) gần đây đã công bố bản cập nhật bán niên về dự báo nhu cầu vận chuyển hàng không trong năm 2024. Dự báo này bao gồm dữ liệu từ 2.600 sân bay tại hơn 180 quốc gia. Trước đại dịch, lưu lượng hành khách toàn cầu dự kiến đạt 10,5 tỷ lượt trong năm 2023. Con số này đại diện cho mức tăng 119% so với mức năm 2019. Trong khi đó, con số ước tính cho năm 2023 chỉ khoảng 8,7 tỷ hành khách trên toàn cầu. Con số này thấp hơn đáng kể so với dự kiến (mặc dù vẫn cao hơn 31% so với năm 2022). Bên cạnh đó, chúng ta cũng phải đề cập đến vấn đề số lượng chuyến công tác sụt giảm đáng kể cũng đang ảnh hưởng đến ngành; thay vì đi công tác thì giờ đây họ có thể họp trực tuyến và điều này cũng đã làm giảm nhu cầu đi lại đáng kể.

Cổ phiếu của các hãng hàng không lớn ‘lép vế’ trước hãng nhỏ

Các hãng hàng không lớn thường đi đôi với việc chi phí cao, đường bay dài và khách hàng sẵn sàng chi nhiều tiền hơn để bay - tuy nhiên khách hàng bây giờ đã phải suy nghĩ lại về việc chi tiền cho các chuyến bay đắt đỏ trong môi trường lạm phát cao. Mặc dù tỷ lệ thất nghiệp ở Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ đang ở mức thấp nhất trong lịch sử, nền kinh tế phục hồi mạnh mẽ và giá dầu giảm, nhưng cổ phiếu của các hãng hàng không châu Âu như Lufthansa và Air France KLM lại suy yếu một cách lạ lùng.

Thực tế, giá cổ phiếu của các hãng hàng không này đang ở mức đáy như thời điểm khủng hoảng covid của năm 2020. Cả hai hãng đều đang phải đối mặt với chi phí lương cho nhân viên tăng mạnh, chi phí vận hành và bảo trì máy bay tăng cao. Một "gánh nặng" khác là các khoản phí mới cho nhiên liệu máy bay, qua đó Lufthansa đã phải tăng giá vé gần 80 euro. Các nhà đầu tư lo ngại rằng việc tăng giá vé sẽ khiến cho nhu cầu đi lại giảm mạnh hơn nữa, tạo thêm áp lực cho các hãng hàng không vốn đang gặp khó khăn. Cổ phiếu của hãng hàng không Frankfurt - Fraport AG cũng đã bị "bán tháo" tương tự trong những năm gần đây.

Nguồn: xStation5

Trong khi cổ phiếu của các hãng hàng không lớn quen thuộc ở châu Âu sụt giảm, thì cổ phiếu của các hãng hàng không nhỏ hơn lại cho thấy hiệu suất rất tốt. Điển hình là hai hãng hàng không Wizz Air (gần đây gặp vấn đề với động cơ của Pratt & Whitney) hoặc Ryanair. Lý do tại sao tại lại có sự khác biệt như vậy? Thứ nhất, các hãng hàng không lớn bị ảnh hưởng bởi lạm phát khiến cho người tiêu dùng phải chi tiêu tiết kiệm hơn, vì vậy họ sẽ chọn các hãng giá rẻ hoặc là chọn các điểm đến du lịch ít tốn kém hơn. Thứ hai, các chi tiết trong ngành hàng không cũng rất quan trọng - nhiều hãng hàng không phải phụ thuộc vào việc thuê và mượn máy móc để hoạt động, điều này làm tăng thêm chi phí kinh doanh - đặc biệt là trong môi trường lãi suất cao, khi những người cho vay sẽ yêu cầu khoản phí bảo hiểm cao hơn thì họ mới cung cấp vốn hoặc cho thuê máy móc.

Trong trường hợp của Ryanair, hãng này lại khác biệt so với các ông lớn trong nghành hàng không. Việc có "đòn bẩy kinh doanh thấp hơn" (ít nợ hơn) và có đội bay riêng của riêng mình trong một môi trường nhiều vấn đề lại được các nhà đầu tư coi là một lợi thế. Vậy thì, chúng ta rút ra được kết luận gì từ trường hợp của Ryanair - người tiêu dùng không từ bỏ sở thích du lịch, mà là thay đổi sang các lựa chọn ít tốn kém để thích nghi với tình hình hiện tại. Cùng với việc lãi suất cao thì việc tiết kiệm hoặc đầu tư vào trái phiếu trở nên hấp dẫn hơn, vì vậy người tiêu dùng sẽ nghĩ đến việc kiếm tiền từ tiền mặt thay cho việc đi du lịch.

Doanh thu năm 2023 của Ryanair tăng vọt từ 4,8 tỷ EUR lên 10,78 tỷ EUR, với lợi nhuận trước thuế tăng 34% so với cùng kỳ năm ngoái. Mặc dù gặp khó khăn trong việc giao máy bay từ Boeing, hãng vẫn phục vụ được 184 triệu hành khách trong năm ngoái, tăng 23% so với trước đại dịch và tăng 9% so với năm 2022. Mặc dù từ đầu năm 2024 cho đến nay có vẻ là một năm rất tốt cho Ryanair khi mà công ty đã tăng mức giá vé trung bình 21% so với cùng kỳ năm ngoái, nhưng hãng hàng không này lại báo cáo xu hướng đặt vé cho quý 3 (thường là quý cao điểm) đang yếu đi. Điều này đã khiến cổ phiếu của công ty giảm khoảng 30% so với mức đỉnh của năm nay. Các nhà đầu tư coi đây là dấu hiệu cho thấy sự suy yếu của toàn ngành hàng không. Thật vậy, một hãng hàng không đang hoạt động tốt nhất cho đến thời điểm hiện tại như Ryanair, lại phải đưa ra dự báo suy yếu cho quý tiếp theo, thì các hãng khác sẽ ra sao? Gần đây, chúng ta đã thấy một điềm báo trước cho điều này. Cổ phiếu của Airbus đã giảm hơn 12% chỉ trong một phiên sau khi công ty cắt giảm 1,5 tỷ EUR dự báo lợi nhuận và giao hàng cho cả năm, nguyên nhân khiến công ty phải làm điều này là bởi chi phí hoạt động tăng cao.

Nguồn: xStation5
 
Chúng ta thấy các chỉ số kinh doanh cốt lõi của Ryanair tăng trưởng so với cùng kỳ năm ngoái, tuy nhiên các nhà đầu tư đang lo ngại liệu đà tăng trưởng này có duy trì được lâu hay không? Nguồn: Ryanair Quarterly Report 

Đừng quá lo lắng

Tình hình ở Mỹ như thế nào? Vào tháng 5 năm 2024, Hoa Kỳ đã chứng kiến lượng khách kỷ lục thứ hai trong lịch sử, với khoảng 2,9 triệu hành khách được phục vụ tại các sân bay trên cả nước. Tuy nhiên, giống như ở châu Âu, cổ phiếu của các hãng hàng không Mỹ cũng không có nhiều biến động tích cực, mặc dù ngày càng có nhiều người Mỹ muốn đi lại sau những hạn chế do đại dịch. Xét về diễn biến của cổ phiếu hàng không, khó có thể nói tình hình ở Mỹ khác biệt đáng kể so với châu Âu. Nhưng các nhà đầu tư đang hy vọng rằng việc giá vé giảm và mức lương thực tế tăng sẽ giúp cho nhu cầu đi lại của người dân cao hơn, ít nhất là ở bên kia bờ Đại Tây Dương.

Báo cáo lạm phát mới nhất cho thấy giá vé máy bay Mỹ giảm, các nhà phân tích hy vọng giá giảm sẽ khuyến khích người dân đi lại nhiều hơn, thúc đẩy nhu cầu vốn đã mạnh mẽ. Báo cáo Chỉ số Giá tiêu dùng tháng 5 cho thấy giá vé máy bay giảm 3,6% so với tháng trước. Mức giảm này còn cao hơn so với dữ liệu của tháng 4 (-0,8%). Điều đáng nói là cũng có những bên hưởng lợi từ việc chi phí tăng cao trong lĩnh vực hàng không, điển hình trong số đó là cổ phiếu của American Heico - một tập đoàn chuyên sản xuất và bảo dưỡng máy bay.

Vấn đề nghiêm trọng nhất đối với các hãng hàng không Mỹ trong năm nay là Boeing. Do những trục trặc và sự cố liên quan đến các mẫu máy bay 737 MAX, Boeing sẽ giao ít máy bay hơn. Vào tháng 3, hãng chỉ giao 24 máy bay (giảm 53% so với cùng kỳ năm ngoái) và trong hai tuần đầu tháng 4 con số này chỉ là 3 chiếc, theo Cirium. Dự báo từ AeroDynamic Advisory cho thấy các hãng hàng không Mỹ sẽ nhận được ít hơn 40% số máy bay dự kiến. Ngoài ra, Airbus của châu Âu cũng sẽ góp phần khiến số lượng máy bay được giao thiếu hụt thêm 38%. Như vậy, yếu tố chuỗi cung ứng cũng đang có một số tác động đáng kể khiến cho doanh số và lợi nhuận của các hãng hàng không Mỹ sụt giảm trong năm nay. Vì vậy, một số nhà đầu tư có thể sẽ tiếp tục chờ đợi để xem tình hình cung cấp máy bay của Boeing và Airbus diễn biến như thế nào trong các quý tới.

Cổ phiếu HEICO đã tăng hơn 119% kể từ tháng 1 năm 2020, trong khi cổ phiếu Airbus chỉ tăng khiêm tốn với mức tăng 11% và cổ phiếu Boeing của Mỹ bốc hơi 36%. Nguồn: XTB Research

Có lý do nào để lạc quan không?

Mặc dù tâm lý nhà đầu tư đối với ngành hàng không đang yếu, nhưng đây cũng có thể sẽ là một cơ hội tiềm năng cho giới đầu tư. Báo cáo lạm phát mới nhất từ Mỹ cho thấy giá vé máy bay giảm. Trong kịch bản lạc quan, điều này có thể thu hút nhiều người đi lại hơn vào mùa cao điểm. Theo báo cáo, giá vé máy bay trong tháng 5 cuar Mỹ đã giảm 3,6% MoM, so với mức giảm 0,8% MoM của tháng 4. Tuy nhiên, khó có thể dự đoán chính xác liệu giá vé giảm sẽ kích thích nhu cầu đi lại tăng lên được bao nhiêu, hay đây chỉ là phản ứng nhất thời cho việc nhu cầu đang giảm. Giá trị của các công ty hàng không châu Âu, xét theo tỷ lệ giá trên thu nhập (P/E), đã giảm mạnh và đang được giao dịch thấp gần 50% so với mức trung bình của năm 2019.

Về lâu dài, số lượng hành khách toàn cầu được phục vụ dự kiến sẽ tăng cả trong nước và quốc tế. Đặc biệt sẽ tăng mạnh ở châu Phi và châu Á. Vì vậy, có thể nói rằng đối với các nhà đầu tư dài hạn trong ngành, vẫn có nhiều lý do để lạc quan. Nguồn: ACI World forecasts

Chắc chắn, kịch bản hạ cánh mềm (lạm phát giảm, tỷ lệ thất nghiệp không tăng và nền kinh tế không rơi vào suy thoái) và việc giảm dần lãi suất (hay nói đúng hơn là bình thường hóa) tại các ngân hàng trung ương lớn có thể tạo ra những động thái thuận lợi cho ngành.Tương tự, việc tăng lương thực tế có thể gợi ý rằng người tiêu dùng sẽ không quá lo lắng về áp lực lạm phát. Tuy nhiên, nếu xảy ra suy thoái kinh tế và giá dầu tăng đột ngột có thể làm tăng áp lực lên cổ phiếu hàng không và khiến cổ phiếu chìm trong khủng hoảng. Bên cạnh đó, sự leo thang của các cuộc xung đột vũ trang, bao gồm cả ở Ukraine hay Trung Đông, vẫn là một yếu tố rủi ro đáng kể đối với ngành hàng không toàn cầu và các công ty hoạt động trên các tuyến đường bay 'nhạy cảm'.

Mùa du lịch hiện tại có vẻ sẽ không thành công rực rỡ đối với các hãng hàng không, điều này dần được phản ánh qua định giá của các công ty. Một điều chắc chắn là để duy trì tăng trưởng kinh doanh, các hãng hàng không sẽ phải chuyển những chi phí đầu vào tăng cao sang cho khách hàng. Trong khi giá dầu vẫn không chắc chắn giảm, thì một số yếu tố chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến các hãng bay như áp lực tăng lương nhân viên hay chi phí tuân thủ các tiêu chuẩn bảo vệ môi trường. Câu hỏi đặt ra là, trong những năm tới, người tiêu dùng sẽ chi trả được đến mức nào và liệu họ có thể "giảm bớt" gánh nặng cho các hãng hàng không hay không?

Eryk Szmyd Financial Markets Analyst XTB