Đòn trừng phạt nào sẽ khiến Nga lùi bước?

Thế vận hội Mùa đông đã kết thúc nhưng xung đột ở miền đông Ukraine vẫn chưa hề có dấu hiệu đi đến hồi kết. Mặc dù vẫn còn quá sớm để nói rằng đây là một cuộc xâm lược, Nga đã "vượt lằn ranh đỏ" với hành động xâm phạm biên giới Ukraine khi di chuyển quân đội của mình vào các nước cộng hòa vừa được công nhận độc lập bởi Tổng thống Putin ở Donbas. Một khu vực khác của Ukraine tiếp tục sáp nhập vào Nga. Thực hiện lời hứa trước đó, các nhà lãnh đạo Châu Âu và Mỹ đã áp đặt các lệnh trừng phạt lên Nga. Tuy nhiên, có vẻ như họ cần phải mạnh tay hơn nữa nếu muốn chế ngự tham vọng của Putin. .

Những đòn trừng phạt nào đã được đưa ra?

Các nhà lãnh đạo của Hoa Kỳ, Châu Âu, Canada, Nhật Bản và Vương quốc Anh đã đồng loạt "trút" cơn mưa trừng phạt lên Nga. Tuy nhiên, cũng giống như năm 2014, hầu hết các lệnh đều không có ảnh hưởng đáng kể lên nền kinh tế Nga. Trong số các lệnh trừng phạt này, như cách đòn trừng phạt cá nhân của EU đối với các thành viên quốc hội Nga và lệnh cấm các tài khoản đầu tư vào Donetsk và Luhansk của Hoa Kỳ, phần lớn chỉ mang tính biểu tượng. Việc tạm ngưng hoạt động của đường ống dẫn khí Nord Stream 2 là đòn đánh mạnh nhất trong danh sách trên nhưng vì chỉ là tạm thời nên không thể loại trừ việc tạm dừng sẽ sớm được dỡ bỏ. 

Các biện pháp trừng phạt đối với các ngân hàng của Nga cũng được đưa ra nhưng không nhắm vào các tên tuổi lớn như Sberbank hay VTB Bank. Chính phủ Nga và các cơ quan nhà nước đều bị hạn chế tiếp cận thị trường tài chính. Tuy nhiên, đây không phải là vấn đề lớn đối với Moscow vì mức nợ của Nga rất thấp. Cho đến nay, các đòn trừng phạt không quá nghiêm khắc và thị trường tài chính vẫn đang trong tâm trạng bình ổn. Các nhà đầu tư xem tình hình hiện tại là năm 2014 thứ hai, khi các lệnh trừng phạt tác động rất nhỏ và Nga vẫn được phép giữ các "chiến lợi phẩm" của mình.

Nga sẽ phải đối mặt với những lệnh trừng phạt nào khác?

Không thể phủ nhận rằng phương Tây sẽ cần phải mạnh tay hơn nữa nếu muốn ngăn chặn tham vọng của Putin. Tuy nhiên, các hành động nghiêm khắc chống lại Nga cũng sẽ có tác động tiêu cực đến các quốc gia áp đặt chúng. Cho đến nay, các nhà lãnh đạo phương Tây vẫn đang chùn tay với các biện pháp cứng rắn. Vậy những lệnh trừng phạt này có thể là gì?

Việc ngừng nhập khẩu năng lượng từ Nga sẽ là đòn đánh mạnh nhất đối với nền kinh tế Nga. Tuy nhiên, không quốc gia nào sẽ cân nhắc động thái này. Bản thân Liên minh Châu Âu còn lo ngại rằng chính Moscow sẽ quyết định ngừng xuất khẩu năng lượng sang EU khiến giá năng lượng ở Lục địa Già tăng vọt. Đây cũng là nguyên nhân khiến EU ngần ngại trong việc áp đặt các biện pháp trừng phạt lên việc Nga tham gia SWIFT. 

Một số tin hành lang cho biết Mỹ sẽ đưa ra lệnh cấm bán công nghệ cho Nga. Tuy nhiên, nước đi này có thể khiến Nga chuyển hướng đến công nghệ của Trung Quốc. Các biện pháp trừng phạt đối với các ngân hàng lớn nhất cũng có thể được công bố nhưng phương Tây lo ngại rằng điều này sẽ ảnh hưởng đến các khoản đầu tư vào Nga của họ. Có thể nói rằng, bất kỳ hành động nào ảnh hưởng đến nền kinh tế Nga cũng đồng nghĩa với việc tự tác động tiêu cực đến các nền kinh tế phương Tây.

Dầu mỏ và khí đốt tự nhiên đóng vai trò chính trong nền kinh tế Nga

Châu Âu không thể ngừng nhập khẩu năng lượng từ Nga nhưng các nước NATO có thể thực hiện chính sách năng lượng có tác động tiêu cực đến Nga. Nhờ lại trong giai đoạn 2015-2017, đợt sụt giảm mạnh trong doanh thu năng lượng của Nga đã tác động mạnh hơn đến nền kinh tế Nga so với các lệnh trừng phạt được áp đặt sau sự kiện sáp nhập Crimea. 

Vậy lý do đằng sau là gì? Thứ nhất là sự mở rộng lớn của lĩnh vực đá phiến từ Mỹ đã làm thay đổi cán cân trên thị trường dầu mỏ khiến OPEC và Nga không thể nâng giá dầu lên. Tuy nhiên, OPEC+ đã lấy lại sức mạnh trong việc thiết lập giá của mình. Chính sách khi hậu cũng sẽ tác động tiêu cực  lên Nga trong dài hạn nhưng lại thúc đẩy trong ngắn hạn vì khiến nhu cầu ở Châu Âu cao hơn trong khi sản lượng ở Mỹ lại sụt giảm. 

Doanh thu ròng của Nga từ xuất khẩu dầu và khí đốt tự nhiên chiếm tới 20% trong một số năm! Nguồn: Bloomberg, WorldBank, XTB Research

Số lượng giàn khoan dầu đang hoạt động của Mỹ đang phục hồi nhưng vẫn ở mức rất thấp. Nguồn: Baker Hughes

Vậy thì phải làm như thế nào?

Hoa Kỳ nên hỗ trợ ngành dầu mỏ của mình, cũng như dầu mỏ ở các nước đồng minh (Mexico, Brazil), và đạt được thỏa thuận với Iran càng sớm càng tốt. Châu Âu nên hành động để giảm sự phụ thuộc vào việc nhập khẩu năng lượng của Nga. Các biện pháp trừng phạt đối với Moscow sẽ không có hiệu quả trừ khi chúng nhắm vào xuất khẩu năng lượng của Nga. Nếu không có những hành động như vậy, tham vọng của nước Nga có thể sẽ không bao giờ được lấp đầy. Rủi ro tiếp tục leo thang sẽ đè nặng lên thị trường và có thể nâng giá nhiên liệu lên cao hơn nữa.

So với yếu tố địa chính trị, sự kiểm soát của OPEC đối với thị trường dầu mới là yếu tố chính đẩy giá cao hơn. Tình hình này đang tạo lợi thế cho Moscow. Nguồn: xStation5