Các ngân hàng Châu Âu có đang đối mặt với một cơn khủng hoảng tài chính?

Sự sụp đổ của Ngân hàng Silicon Valley, dấu chấm hết cho sự đau đớn kéo dài vài năm của Credit Suisse sau khi UBS tiếp quản, cách đối xử chưa từng có đối với các chủ sở hữu trái phiếu và lo ngại về sự ổn định của không chỉ là mối đe dọa riêng với Hoa Kỳ mà cả hệ thống ngân hàng Châu Âu. Cùng với đó là đà giảm mạnh trên các chỉ số chuẩn của thị trường tài chính. Đây là bản tóm tắt ngắn gọn về những gì đã xảy ra trong hai tuần qua. Liệu phản ứng của các nhà đầu tư dựa trên các nguyên tắc cơ bản và nỗi sợ hãi về tình trạng của ngành ngân hàng là hợp lý, hay đó chỉ đơn giản là sự điều chỉnh đã được chờ đợi từ lâu đối với sự tăng trưởng như vũ bão vào giữa tháng 10, và các ngân hàng chỉ đơn thuần là tia lửa rơi xuống thùng thuốc nổ đã được tích tụ trong gần sáu tháng?

SVB - khởi nguồn của vấn đề

Thứ Sáu ngày 10 tháng 3, Silicon Valley Bank, ngân hàng lớn thứ 16 ở Mỹ, tuyên bố phá sản. Đây là vụ đổ vỡ ngân hàng lớn nhất của Mỹ kể từ vụ sụp đổ của Lehman Brothers năm 2008. Kết quả là ban lãnh đạo ngân hàng bị sa thải và các cổ đông mất trắng tiền. Nguyên nhân phá sản của SVB là gì?

Khách hàng của ngân hàng chủ yếu là các công ty khởi nghiệp. Hai năm trước, trong môi trường lãi suất thấp và khu vực tài chính thanh khoản quá mức, các quỹ đầu tư đã “nhẹ tay" vào các start-up công nghệ của Mỹ. Các quỹ này lần lượt gửi số dư tiền mặt của họ vào các ngân hàng như SVB. Trong khi đó, các ngân hàng này lại đầu tư phần lớn thặng dư tiền mặt của họ vào trái phiếu. mọi thứ diễn ra theo đúng kế hoạch cho đến khi Fed buộc phải bắt đầu chu kỳ tăng lãi suất để đối phó với lạm phát gia tăng. Trong bối cảnh của quy trình được mô tả, điều này lại gây ra hai hiện tượng không mong muốn.

• Thứ nhất, lãi suất tăng khiến giá trái phiếu nắm giữ trong danh mục đầu tư của các ngân hàng, bao gồm cả SVB, giảm xuống. Điều này đã dẫn đến sự chênh lệch giữa giá trị sổ sách và giá trị thị trường của trái phiếu, được giới chuyên môn gọi là khoản lỗ chưa thành hiện thực. Đây là khoản lỗ 'trên giấy tờ', sẽ vô hại nếu ngân hàng không buộc phải bán danh mục trái phiếu trước hạn. 

• Thứ hai, lãi suất tăng đã đẩy chi phí vốn lên cao, kết quả là các công ty khởi nghiệp phải vật lộn để huy động vốn mới từ các nhà đầu tư. Để trang trải chi phí hoạt động hàng ngày, họ bắt đầu rút tiền gửi hàng loạt từ các ngân hàng, bao gồm cả SVB. 

Kết quả là SVB buộc phải bán danh mục trái phiếu trị giá 21 tỷ USD để duy trì thanh khoản và ghi nhận khoản lỗ 1,8 tỷ USD dẫn đến mất khả năng thanh toán.

Điều gì đã xảy ra với Credit Suisse?

Thị trường tài chính đang mong đợi sự bình thường hóa sau sự sụp đổ của ngân hàng SVB vào tuần trước. Tuy nhiên tình hình không chỉ không ổn định, mà căng thẳng còn leo thang trong lĩnh vực tài chính. Cuối tuần qua, tin tức trên thị trường cho biết nhiều năm đau khổ của Credit Suisse cuối cùng đã kết thúc và ngân hàng này sẽ được UBS mua lại với giá 3 tỷ USD.

Các cổ đông hiện tại của CS sẽ nhận được 1 cổ phiếu của UBS để đổi lấy 22,48 cổ phiếu của Credit Suisse. Đây là một tổn thất lớn đối với các cổ đông, nhưng thậm chí còn tồi tệ hơn đối với các chủ sở hữu trái phiếu AT1 phát hành sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008. Các trái phiếu này được thành lập để trong trường hợp ngân hàng sụp đổ, chi phí của thủ tục sẽ do chủ nợ chịu trước chứ không phải người nộp thuế.

Vấn đề của Coco

Kiểu "bán cổ phiếu khuyến mãi của Credit Suisse" này đã không gây ra sự hoảng loạn trong lĩnh vực tài chính, mà lý do chính là việc mua lại trái phiếu AT1, được gọi là CoCo (hoặc trái phiếu có thể chuyển đổi) trị giá 17 tỷ USD do Credit Suisse phát hành, bỏ qua thứ tự thông thường của các chủ nợ. Lý do là để ổn định tình hình tài chính của ngân hàng. Trong thực tế, điều này có nghĩa là các chủ sỡ hữu trái phiếu sẽ không có gì. Như đã đề cập ở trên, không giống như các chủ sở hữu trái phiếu, các cổ đông không bị "xóa sổ" trong quá trình bán Credit Suisse cho UBS. Theo một số nhà đầu tư, các hành động trên rõ ràng là "vi phạm hệ thống phân cấp yêu cầu bồi thường". Do đó, giá thị trường của trái phiếu AT1 đã giảm mạnh. Ngành tài chính đã nhận ra rằng lịch sử có thể lặp lại nếu một ngân hàng khác sụp đổ và các chủ sở hữu trái phiếu AT1 có thể lại không nhận được gì. Vậy những ngân hàng Châu Âu nào có khả năng chịu ảnh hưởng nhiều nhất?

Nguồn: Bloomberg

Hơn bất kỳ công ty cho vay quan trọng nào khác ở Châu Âu, Tập đoàn UBS phụ thuộc vào loại trái phiếu rủi ro đã được mua lại trong quá trình mua lại Credit Suisse Group AG để lấy vốn của mình. Theo tính toán của Bloomberg, trái phiếu cấp 1 bổ sung, hay AT1, tương đương khoảng 28% vốn điều lệ vượt trội của nhà cho vay Thụy Sĩ. Mặc dù mức độ rủi ro trung bình trong số 16 ngân hàng lớn nhất ở châu Âu là khoảng 16%, nhưng con số này chỉ cao hơn một chút so với Barclays Plc. Một lần nữa, duy trì thanh khoản là vấn đề chính. Trừ khi một ngân hàng khác phá sản, "quả bom hẹn giờ trái phiếu" này tương đối an toàn.

Biểu đồ cổ phiếu Credit Suisse (màu xanh lá) và UBS (màu xanh biển) ở khung W1. Nguồn: xStation5

Ai sẽ là nạn nhân tiếp theo?

Theo Reuters, ít nhất hai ngân hàng lớn của châu Âu đang phân tích các kịch bản rủi ro trong lĩnh vực ngân hàng và đang tìm kiếm Cục Dự trữ Liên bang và ECB để có thêm các tuyên bố hỗ trợ đáng kể. Cả hai ngân hàng đã tổ chức các cuộc tham vấn nội bộ của riêng họ về việc Ngân hàng Trung ương Châu Âu nên hành động nhanh như thế nào để đảm bảo sự ổn định của ngành ngân hàng, đặc biệt là vị thế vốn và thanh khoản. Giám đốc các ngân hàng được hỏi cho biết các ngân hàng và khu vực này có vốn hóa tốt và thanh khoản cao. Một lần nữa, thanh khoản là yếu tố chính. 

Các ngân hàng có thể tin tưởng vào sự giúp đỡ của chính phủ?

Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen tuyên bố rằng chính phủ sẵn sàng cung cấp thêm bảo đảm tiền gửi nếu cuộc khủng hoảng ngân hàng bắt đầu phát triển. Bà làm rõ thêm rằng "Hành động chúng tôi thực hiện không tập trung vào việc giúp đỡ các ngân hàng hoặc nhóm ngân hàng cụ thể. Sự can thiệp của chúng tôi là cần thiết để bảo vệ toàn bộ hệ thống ngân hàng Hoa Kỳ. Các hành động tương tự có thể được biện minh nếu các tổ chức nhỏ hơn bị ảnh hưởng bởi tiền gửi chạy có nguy cơ lây lan [cuộc khủng hoảng]." Bộ Tài chính Hoa Kỳ và Fed sẽ làm mọi cách để ngăn chặn lặp lại tình huống năm 2008. 

Đừng lo, chỉ là hoảng loạn mà thôi

Có vẻ như sự hoảng loạn trên thị trường tài chính mà chúng ta chứng kiến ​​không tương xứng với quy mô của hiện tượng. Nguyên nhân khiến SVB thất bại là do ngân hàng kém trong việc đa dạng hóa khách hàng và phụ thuộc vào nguồn tiền gửi không ổn định từ các công ty khởi nghiệp ít nhiều được quản lý thành công. Các vấn đề của Credit Suisse đã tích tụ trong hàng chục năm và việc UBS tiếp quản ngân hàng này không phải là vấn đề thất bại đột ngột của thực thể. Sự hoảng loạn ở châu Âu đã được kích hoạt trong trường hợp của Credit Suisse bởi việc mua lại trái phiếu AT1 bỏ qua hệ thống phân cấp chủ nợ và nhận ra rằng các chủ nợ có thể không còn gì nếu một ngân hàng khác thất bại. Có thể thấy, hai trường hợp không liên quan với nhau, nguồn gốc của vấn đề là khác nhau và điểm chung duy nhất trong cả hai trường hợp là thanh khoản.