⚡Kryzys energetyczny zatapia Europę

Potężny wzrost cen gazu i elektryczności źle wróży europejskiej gospodarce

Prawdopodobnie nikt nie ma wątpliwości, że Europa stoi w obliczu największego kryzysu energetycznego w historii. Przez lata państwa europejskie uzależniały się od zagranicznych dostaw surowców, głównie z Rosji, kompletnie zaniedbując własne wydobycie oraz dywersyfikację. Tanie surowce zwiększały konkurencyjność europejskiej gospodarki oraz pozwalały na prowadzenie transformacji energetycznej. W dobie kryzysu energetycznego okazuje się, że alternatywne źródła energii nie są wystarczające, a ograniczenia w postaci embargo oraz „kar” za korzystanie z najbardziej emisyjnych źródeł wywołuje cios na konkurencyjności oraz może doprowadzić do głębokiej recesji.

Magazyny są pełne, ale problemem są dostawy

Gaz przez lata był bardzo tanim surowcem w Europie, gdyż pochodził on głównie Rosji. Europa miała dostęp do innych źródeł, również ze Stanów Zjednoczonych, ale rosyjski gaz był jednak najtańszy. Właśnie dlatego ograniczenie ich dostaw do nawet 20% i ryzyko kompletnego zakręcenia kurka z gazem powoduje astronomiczny wzrost cen. Przed pandemią cena gazu utrzymywała się poniżej 30 EUR/MWh. W tym momencie ceny są nawet 10 razy wyższe.

Ceny w Europie są nawet 10 razy wyższe niż przed pandemią. Co więcej, ceny są ok. 8-9 razy wyższe niż w Stanach Zjednoczonych. Źródło: Bloomberg

Magazyny w Europie są już wypełnione w niemal 80%. To już więcej niż w całym poprzednim roku! Skąd w takim razie obawy o dostępność gazu i tak wysokie ceny? Obecnie poziomy magazynowe pozwalają na ok 2 miesiące korzystania z zapasów przy założeniu braku dostaw. Jeśli wykorzystamy całe zapasy teraz, przemysł nie będzie miał z czego korzystać na wiosnę, a kolejna zima będzie jeszcze gorsza niż teraz.

Magazyny w Europie są niemal w 80% wypełnione. To efekt dywersyfikacji dostaw, ale również zmniejszania popytu na sam gaz. Źródło: Bloomberg

Kto na tym ucierpi?

Konkurencyjność Europy mocno cierpi przez potężny wzrost cen surowców energetycznych. Ceny energii w natychmiastowych dostawach czy również w dostawach za rok wzrosły o kilkaset procent w porównaniu do poziomów sprzed roku. Warunki handlowe (term of trade) dla euro czy innych walut europejskich mają się nawet na najgorszych poziomach w historii. Spory wzrost cen importowych względem eksportowych to gotowy scenariusz inflacyjny, który generuje też możliwe mocniejsze podwyżki stóp procentowych i tym samym wpływa negatywnie na aktywność gospodarczą.

Warunki handlowe dla euro wg Citi w zestawieniu z parą EURUSD. Źródło: Bloomberg

Poszczególne sektory europejskiej gospodarki mogą być mocno narażone na wzrost cen gazu, a tym samym elektryczności. Oczywiście największe zużycie gazu ma miejsce w energetyce, ale spore jest widoczne w produkcji chemikaliów, metali, paliw czy również papieru. Nie jest wykluczone, że wiele przedsiębiorstw będzie redukować produkcję lub nawet ją zawiesi w odpowiedzi na wysokie ceny gazu.

Użycie gazu w poszczególnych sektorach europejskiej gospodarki. Źródło: EBC

Czy mamy inne źródła energii

Gaz był i w zasadzie wciąż jest preferowanym źródłem energii w Unii Europejskiej w drodze do pełnego odejścia od paliw kopalnych. Jednak przy obecnych cenach, produkcja energii elektrycznej z węgla czy nawet z atomu jest zdecydowanie tańsza. Problemem jest jednak niechęć do powrotu do węgla, nawet jeśli koszty produkcji energii z tego surowca są nawet trzykrotnie niższa. Niemcy przywracają elektrownie węglowe, również te na węgiel brunatny. Szwecja spala ropę w swoich elektrowniach, a przemysł korzysta ze zdecydowanie bardziej emisyjnych paliw. Może to być jednak za mało, aby uniknąć problemu w dostępności surowca. Nawet jeśli teraz mówi się o tymczasowym zawieszeniu systemu handlu emisjami.

Większa produkcja energii z węgla czy korzystanie z oleju opałowego to potrzeba większej ilości pozwoleń na emisję CO2. Ceny w ostatnim czasie spadły, ale na grudzień planowana jest relatywnie niska ilość aukcji. Czy wtedy pozwolenia powrócą na stałe powyżej 100 USD za kontrakt? Źródło: xStation5

Co na to gaz amerykański?

Stany Zjednoczone są bezpieczne pod względem energetycznym. Kraj nie tylko w większości korzysta z własnych źródeł, ale jest również eksporterem surowców energetycznych. Ceny gazu w Europie są nawet 8 krotnie wyższe niż w Stanach Zjednoczonych, a ceny energii elektrycznej średnio 4-6 razy wyższe. Teoretycznie mamy sporą presję na znaczne zwiększenie eksportu z USA do Europy. Problemem jest jednak niewystarczająca infrastruktura. Dalsza izolacja Rosji przez Europę i kontynuacja obecnego systemu emisji spowoduje to, że popyt na amerykański gaz dopiero rozpoczął wzrosty.

Zapasy w USA są relatywnie niskie patrząc na 5 letnią średnią, ale nie jest to najgorsza sytuacja, patrząc nawet na ostatnie 10 lat. Niemniej nie powinniśmy liczyć na ograniczenie popytu krajowego, a popyt na eksport będzie tylko rósł. W takiej sytuacji można oczekiwać, że okres niskich cen z poprzedniej dekady w zasadzie się zakończył.

Różnica między zapasami i 5 letnią średnią, w zestawieniu z ceną amerykańskiego gazu. Presja ze strony potrzeby większego eksportu oraz wciąż rosnącego popytu może ustalić ceny na wysokim poziomie. Najprawdopodobniej lata taniego gazu zakończyły się również w Stanach Zjednoczonych. Źródło: Bloomberg

Czy jest szansa na poprawę?

W trakcie pandemii świat pokazał jak mocno może zredukować swoje zapotrzebowanie na wiele produktów. Popyt na ropę spadł nawet o 1/4. Konsumenci nie powinni bać się braku dostaw ciepła, ale jednocześnie muszą przygotować się na wyższe koszty. Z drugiej strony sama chęć ich ograniczenia wpłynie negatywnie na popyt. Na świecie nie brakuje surowców, ale przez lata doszło do zaniedbania w wielu sferach, dlatego podczas najbliższej zimy sytuacja nie ulegnie poprawie. Jest jednak szansa, że wspólne działania i zrównoważone zużycie energii poprawi sytuację w przyszłych latach. Niestety na ten sezon zimowy powinniśmy przygotować nie tylko grube swetry, ale również swoje portfele.