Sau 1 năm chiến tranh Nga - Ukraine, thị trường đã thay đổi ra sao❓

Tuần này đánh dấu một năm Nga tấn công vào Ukraine. Đây vốn dĩ là một cuộc xung đột dự kiến sẽ chỉ diễn ra trong thời gian ngắn, nhưng thực tế lại cho thấy một câu chuyện rất khác khi Ukraine chống trả nhờ quyết tâm, sự hỗ trợ từ phương Tây cùng với vô số biện pháp trừng phạt Nga. Trên chiến tuyến khác, Nga vẫn chưa có dấu hiệu rút quân dù đã thất bại nhiều lần. 

Trong khi đó, thị trường tài chính lại chứng kiến những thay đổi đáng kể trong 12 tháng qua, bao gồm những diễn biến vô cùng bất ngờ. Ở nhiều thị trường, biến động giá đã chạm đến ngưỡng hàng chục hay thậm chí là hàng trăm phần trăm trong vài tháng qua. Giờ đây khi tình hình đã ổn định, các động thái này hiện đang bị đảo ngược trên một số thị trường. 

Hàng hóa năng lượng

Nga là một trong những nhà cung cấp nguồn năng lượng lớn nhất không chỉ cho châu Âu mà còn cho nhiều quốc gia trên thế giới. Cộng đồng toàn cầu lo ngại rằng cuộc xung đột bùng phát vào cuối tháng 2 năm 2022 sẽ khiến xuất khẩu các mặt hàng chủ lực của Nga bị ngưng trệ. Điện Kremlin đã tự quyết định sử dụng khí đốt như một công cụ để tống tiền Châu Âu. Tuy nhiên, sau cú sốc giá ban đầu trên thị trường khí đốt, dầu mỏ và than đá, giá đã giảm và ổn định khi Châu Âu tìm được các nhà cung cấp khác cho những mặt hàng chủ chốt này. Mong muốn "đóng băng Châu Âu" của Nga đã thất bại nhưng việc giảm tiêu thụ, đa dạng hóa nhà cung cấp cùng với thời tiết ấm hơn đã đẩy giá xuống dưới mức trước chiến tranh. 

• Khí đốt tự nhiên TTF: -42% y/y
• Khí đốt tự nhiên Mỹ: -57% y/y
• Dầu Brent: -17% y/y
• Than ARA: +8% y/y

Giá khí đốt Châu Âu đã giảm xuống mức gần đây nhất trước khi Nga tiến hành cuộc xâm lược Ukraine vào tháng 2, dù vẫn cao hơn so với các thị trường Châu Á. Hiện tại, khí LNG chiếm một phần lớn nguồn cung cấp của châu Âu, do đó giá cả ở Lục địa già phải duy trì ở mức cạnh tranh. Ngoài ra, giá vẫn cao gần gấp đôi so với những năm trước đại dịch. Nguồn: Bloomberg, XTB

Hàng nông sản

Ukraine và Nga thường được mô tả là vựa lúa của Châu Âu. Dù sản lượng lúa mì, ngô, hạt cải dầu hay hướng dương ở Ukraine và Nga không lớn hơn so với các quốc gia chủ chốt khác, nhưng cả hai đều là những nhà xuất khẩu chính trên toàn cầu. Phần lớn các sản phẩm nông nghiệp của họ được mua bởi những quốc gia nghèo đang phát triển trong những năm gần đây. Sau khi chiến tranh bùng nổ, giá cả đã tăng chóng mặt, các nước nghèo hơn mất đi các nhà cung cấp chính và đứng trước nguy cơ không đủ khả năng mua các sản phẩm nông nghiệp cần thiết. Cuối cùng, một thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc đã được ký kết và thành công đẩy giá giảm xuống đáng kể.

• Lúa mì: -15% y/y
• Ngô: 0.0% y/y
• Hướng dương: +5.2% y/y

Thị trường chứng khoán

Thị trường chứng khoán thường có xu hướng biến động trước những tin tức tiêu cực như chiến tranh và nền kinh tế toàn cầu cũng đang ở trong tình trạng khá tồi tệ khi chiến tranh bắt đầu. Các chương trình phục hồi sau đại dịch, kết hợp với phục hồi kinh tế, đã đẩy lạm phát lên cao và buộc các ngân hàng phải thực hiện chính sách thắt chặt mạnh mẽ, từ đó đè nặng th trường chứng khoán. Tuy nhiên, tin tức về cuộc phản công của Ukraine và chỉ số lạm phát thấp hơn đã mang đến một sự phục hồi tạm thời.

Các lĩnh vực của thị trường chứng khoán đã được hưởng lợi từ sự bùng nổ của chiến tranh có thể được phát hiện trên toàn cầu. Đó không chỉ là các công ty quốc phòng, mà còn là các công ty cung cấp sản phẩm bị chiến tranh Nga-Ukraine bóp méo. Cổ phiếu của Tập đoàn quốc phòng Hoa Kỳ Lockheed Martin (LMT.US) đã tăng hơn 20% trong năm qua. Raytheon Technologies (RTX.US), cũng hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp quốc phòng, đã chứng kiến ​​cổ phiếu của mình tăng 8%. Tất nhiên cũng không thể bỏ qua các công ty năng lượng nơi cổ phiếu được hưởng lợi từ tỷ suất lợi nhuận cao ngất ngưởng. Dutch Shell (SHELL.NL) và UK BP (BP.UK) có thể được xem là những ví dụ về điển hình.

Cổ phiếu của Lockheed Martin và BP đã tăng sau khi chiến tranh Nga-Ukraine bùng nổ. Cổ phiếu của Lockheed tăng hơn 20% trong khi cổ phiếu của BP tăng hơn 40%. Nguồn: xStation5

Các biện pháp trừng phạt, kinh tế, lạm phát và Trung Quốc

Xung đột giữa Nga và Ukraine vẫn đang tiếp diễn. Ukraine vẫn đang nhận được sự hẫu thuẫn lớn từ phương Tây với việc cung cấp vũ khí, huấn luyện quân nhân cũng như cứu trợ kinh tế. Ngoài ra, một số biện pháp trừng phạt đã được áp dụng đối với lĩnh vực tài chính và các mặt hàng xuất khẩu chính của Nga. Nền kinh tế Nga đã được hưởng lợi từ giá hàng hóa năng lượng cao ngất ngưởng và giúp nước này chịu tác động nhỏ hơn so với nền kinh tế Ukraine.

Giá hàng hóa tăng cao và việc ngừng hoạt động một số đường dây vận chuyển đã thúc đẩy lạm phát trên toàn thế giới. Tuy nhiên, cần phải nói rằng lạm phát đã ở trong một quỹ đạo đi lên không kiểm soát được ngay cả trước khi chiến tranh bùng nổ. Có vẻ như các ngân hàng trung ương đã đạt được ít nhất một phần thành công, nhưng cần lưu ý rằng một phần lớn nguyên nhân khiến tốc độ tăng trưởng giá cả chậm lại hiện nay là do giá hàng hóa giảm.

Cũng không nên quên Trung Quốc, đất nước có tham vọng thay đổi hướng phụ thuộc vào Nga. Doanh thu bán hàng hóa hiện tại của Nga được tạo ra chủ yếu thông qua bán hàng cho châu Á. Mặt khác, Trung Quốc cũng không đưa ra động thái tương tự như Nga và kiềm chế không xâm lược Đài Loan vì đây có thể là một sự gián đoạn lớn đối với chuỗi cung ứng toàn cầu.

Thị trường tăng giá sẽ diễn ra sau khi chiến tranh kết thúc? 

Trong nhiều tháng qua, các nhà đầu tư đã mong chờ bất kỳ tín hiệu cho thấy khả năng ngừng bắn hoặc đàm phán hòa bình. Hiện tại, kịch bản này có vẻ sẽ không diễn ra trong thời gian gần, hoặc sẽ không có khả năng xảy ra. Thị trường đã dần quen với cuộc chiến. Không thể loại trừ khả năng Nga tiếp tục hạn chế dòng chảy của các mặt hàng năng lượng khi có nhiều quốc gia áp dụng mức giá trần mà Nga phản đối, tuy nhiên đây dường như không phải là kịch bản dễ xảy ra. Chiến tranh kết thúc sẽ là một tin tức tốt đối với Ukraine, nhưng sẽ khó có thể là một bước chuyển đột phá trên thị trường. Dù vậy, nó có thể mở ra cơ hội giải quyết các vấn đề như lạm phát hay nguy cơ suy thoái kinh tế nhanh hơn. Mặt khác, dấu chấm hết trong cuộc chiến Nga - Ukrane có thể là chất xúc tác thúc đẩy đà tăng trên một thị trường vốn đang tràn ngập những tin tức tiêu cực trong thời gian gần đây.